ท่ามกลางหมอกควันของความขัดแย้ง ไม่ว่าจะเป็นการปะทะกันด้วยอาวุธตามแนวชายแดน หรือสงครามทางอุดมการณ์ที่แบ่งแยกผู้คนออกเป็นฝักฝ่าย สิ่งหนึ่งที่มักจะถูกหลงลืมไปในสมรภูมิคือ “ความเป็นมนุษย์” ที่เราต่างมีเหมือนกัน เพลงบางเพลงไม่ได้ถูกเขียนขึ้นเพื่อปลุกใจให้ฮึกเหิม แต่ถูกรังสรรค์ขึ้นเพื่อเตือนสติและปลอบประโลมวิญญาณที่บอบช้ำจากความเกลียดชัง หนึ่งในผลงานระดับขึ้นหิ้งที่ทำหน้าที่นั้นได้อย่างงดงามและเจ็บปวดที่สุดคือ “Us and Them” แทร็กที่เปรียบเสมือนหัวใจอันเต้นช้าๆ ทว่าหนักแน่นจากอัลบั้มระดับตำนาน The Dark Side of the Moon (1973) ของคณะ Pink Floyd
ปฐมบท: ท่วงทำนองแห่งความรุนแรงที่ถูกปฏิเสธ
ก่อนที่บทเพลงนี้จะกลายเป็นตัวแทนของปรัชญาต่อต้านสงคราม มันมีจุดกำเนิดที่น่าสนใจและเกี่ยวพันกับ “ความรุนแรง” ในอีกมิติหนึ่ง ย้อนกลับไปในปี 1969 ริชาร์ด ไรต์ (Richard Wright) มือคีย์บอร์ดผู้เปี่ยมพรสวรรค์ของวง ได้ประพันธ์ท่วงทำนองเปียโนอันเศร้าสร้อยและงดงามนี้ขึ้นมาเดิมทีเพื่อใช้ประกอบภาพยนตร์เรื่อง Zabriskie Point ของผู้กำกับชั้นครูชาวอิตาเลียน มิเกลันเจโล อันโตนิโอนี (Michelangelo Antonioni)
ในตอนนั้น ไรต์ตั้งชื่อเพลงบรรเลงนี้ว่า “The Violent Sequence” โดยตั้งใจให้มันคลอไปกับฉากจลาจลที่ตำรวจกำลังทุบตีนักศึกษา แต่เมื่ออันโตนิโอนีได้ฟัง เขากลับปฏิเสธมันอย่างไม่ไยดีด้วยเหตุผลที่ว่า “มันสวยงามเกินไป มันเศร้าเกินไป… มันทำให้ผมนึกถึงโบสถ์” ผู้กำกับมองว่าความงดงามของท่วงทำนองนี้ขัดแย้งกับความดิบเถื่อนของภาพบนจอจนเกินไป ท่วงทำนองที่ถูกทิ้งขว้างนี้จึงถูกเก็บใส่ลิ้นชักแห่งความทรงจำ จนกระทั่ง Pink Floyd เริ่มทำอัลบั้ม The Dark Side of the Moon โรเจอร์ วอเตอร์ส (Roger Waters) จึงได้หยิบมันขึ้นมาปัดฝุ่น และบรรจงจรดปากกาเขียนเนื้อร้องที่ว่าด้วยความไร้เหตุผลของสงครามและความเหลื่อมล้ำทางสังคมลงไป เปลี่ยนจากเสียงประกอบฉากจลาจล ให้กลายเป็นบทเพลงที่เป็นอมตะตลอดกาล
สัญญะแห่งการแบ่งแยก: สงคราม เส้นพรมแดน และคนธรรมดา
ดนตรีของ “Us and Them” ไม่ได้กระโชกโฮกฮากเหมือนเสียงปืน แต่มันล่องลอยราวกับวิญญาณที่หลุดลอยออกจากร่าง เสียงแซกโซโฟนของ ดิก แพร์รี (Dick Parry) ที่กรีดกรายอย่างเชื่องช้า สอดรับกับเสียงออร์แกน Hammond ของริชาร์ด ไรต์ สร้างบรรยากาศที่ทั้งเคว้างคว้างและศักดิ์สิทธิ์ ราวกับกำลังมองดูสนามรบจากมุมมองของพระเจ้า หรือมุมมองของดวงจันทร์ที่เฝ้ามองโลกมนุษย์อันวุ่นวาย
เนื้อหาของเพลงเล่นกับแนวคิดเรื่อง “ทวิลักษณ์” (Dichotomy) อย่างชัดเจน คำว่า “Us” (เรา) และ “Them” (เขา) คือการสร้างศัตรูสมมติขึ้นมาเพื่อความชอบธรรมในการห้ำหั่น โรเจอร์ วอเตอร์สใช้คำที่เรียบง่ายที่สุดเพื่ออธิบายกลไกที่ซับซ้อนที่สุดของจิตวิทยาสงคราม การแบ่งสีเสื้อ การแบ่งฝ่าย การขีดเส้นบนแผนที่ สิ่งเหล่านี้เป็นเพียงสิ่งสมมติที่ “ชนชั้นผู้นำ” หรือนายพลผู้สั่งการจากแนวหลังสร้างขึ้น แต่ผู้ที่ต้องรับผลกรรมคือ “คนธรรมดา” (Ordinary Men) ที่ต้องมาเข่นฆ่ากันเองเพียงเพราะยืนอยู่คนละฝั่งของเส้นสมมตินั้น
ความลึกซึ้งของเพลงยังขยายขอบเขตจากสนามรบไปสู่ความเหลื่อมล้ำในสังคม ท่อนที่กล่าวถึง “With, Without” (ผู้มี และ ผู้ยากไร้) สะท้อนภาพคนไร้บ้านที่ถูกสังคมเมินเฉย มันคือสงครามเงียบที่ดำเนินไปทุกวันในเมืองใหญ่ การเดินผ่านใครสักคนโดยไม่แยแส ก็ไม่ต่างอะไรกับการสร้างกำแพงกั้นระหว่าง “เรา” และ “เขา” เช่นกัน บทเพลงจึงสรุปจบด้วยความเศร้าลึกที่ว่า สุดท้ายแล้วไม่ว่าฝ่ายใดจะชนะ แต่ความเป็นมนุษย์คือผู้พ่ายแพ้
แปลเพลง Us and Them – Pink Floyd
เพื่อให้เข้าถึงแก่นแท้ของบทกวีชิ้นนี้ นี่คือการถอดความเนื้อเพลงแบบบรรทัดต่อบรรทัด โดยเน้นการรักษา “อรรถรส” และ “ความหมายแฝง” ตามเจตจำนงของศิลปิน เพื่อให้เห็นภาพสะท้อนของความขัดแย้งที่ยังคงทันสมัยอยู่เสมอไม่ว่ายุคสมัยใด
Us, and them | เรา… และเขาเหล่านั้น
And after all we’re only ordinary men | แต่ที่สุดแล้ว… เราต่างก็เป็นเพียงปุถุชนคนธรรมดาเหมือนๆ กัน
Me, and you | ฉัน… และตัวเธอ
God only knows it’s not what we would choose to do | พระเจ้าเท่านั้นที่ล่วงรู้ ว่านี่ไม่ใช่เส้นทางที่เราปรารถนาจะเลือกเดินเลย
Forward he cried from the rear | “ดาหน้าเข้าใส่!” เสียงตะโกนสั่งการดังลั่นมาจากแนวหลัง (อันปลอดภัย)
And the front rank died | และแล้ว… ทหารแถวหน้าก็ร่วงหล่นลงสู่ความตาย
The general sat and the lines on the map | ท่านนายพลนั่งลง พลางพิจารณาเส้นแบ่งเขตแดนบนแผนที่
Moved from side to side | ขยับเส้นเหล่านั้นไปมา… เปลี่ยนฝั่งย้ายข้างตามอำเภอใจ
Black and blue | ฝ่ายดำ และ ฝ่ายน้ำเงิน (หรือรอยฟกช้ำแห่งความบอบช้ำ)
And who knows which is which and who is who | แล้วใครเล่าจะแยกออกว่าใครเป็นใคร และฝ่ายไหนคือฝ่ายใดกันแน่
Up and down | ขึ้นสูง… และตกลงต่ำ
And in the end it’s only round and round | แต่ในท้ายที่สุด มันก็เป็นเพียงวัฏจักรที่วนเวียนซ้ำซากไม่จบสิ้น
Haven’t you heard it’s a battle of words | เธอไม่ได้ยินหรือไร ว่าแท้จริงแล้วนี่คือสงครามแห่งวาทกรรม
The poster bearer cried | ผู้ถือป้ายประท้วงตะโกนกึกก้อง
Listen son, said the man with the gun | “ฟังนะไอ้หนู” ชายผู้ถือปืนเอ่ยขึ้น
There’s room for you inside | “ข้างในนี้ยังมีที่ว่างสำหรับแกเสมอ”
“I mean, they’re not gonna kill ya, so if you give ’em a short, sharp, shock, they won’t do it again. Dig it? I mean he get off lightly, ‘cos I would’ve given him a thrashing – I only hit him once! It was only a difference of opinion, but really…I mean good manners don’t cost nothing do they, eh?”
เสียงพูดแทรก: “ฉันหมายความว่า พวกมันไม่ฆ่าแกหรอก ถ้าแกสั่งสอนมันให้เจ็บแสบสักที พวกมันก็จะไม่กล้าทำอีก เข้าใจไหม? ฉันว่ามันยังโดนน้อยไปนะ ถ้าเป็นฉันจะซัดให้น่วม ฉันเพิ่งต่อยมันไปหมัดเดียวเอง! มันก็แค่ความเห็นไม่ตรงกัน แต่จริงๆ แล้ว… มารยาทดีๆ มันไม่ต้องซื้อหาไม่ใช่เหรอ ใช่ไหม?”
Down and out | ร่วงหล่น… และหมดสภาพ
It can’t be helped but there’s a lot of it about | มันช่วยไม่ได้จริงๆ ที่เรื่องพรรค์นี้มีให้เห็นเกลื่อนกลาดไปทั่ว
With, without | ผู้ที่มี… และผู้ที่ขาดแคลน
And who’ll deny it’s what the fighting’s all about? | และใครเล่าจะกล้าปฏิเสธ ว่านี่ไม่ใช่ต้นตอที่แท้จริงของการต่อสู้ทั้งมวล?
Out of the way, it’s a busy day | “หลีกไปให้พ้นทาง วันนี้ฉันงานยุ่ง”
I’ve got things on my mind | “ฉันมีเรื่องให้ต้องคิดมากมาย”
For the want of the price of tea and a slice | เพียงเพื่อแลกกับเงินค่าชานิดหน่อยและขนมปังสักแผ่น
The old man died | ชายชราผู้นั้น… ก็ต้องสิ้นใจลงอย่างโดดเดี่ยว
อยากจะเขียนอะไรก็เขียนอ่ะครับ แต่มีผู้ช่วยเขียนเป็น A.I. หากเขียนผิดหรือตกหล่นไปก็ขออภัยล่วงหน้านะครับ
